Ryszarda Hanin zapisała się w historii polskiego kina, teatru i telewizji wieloma wspaniałymi rolami. O swoich wcieleniach mogła opowiadać godzinami... Nie lubiła natomiast mówić o swoim życiu. Gdy pytano ją o sprawy prywatne, po prostu zmyślała, a swojego dzieciństwa i wczesnej młodości nie wspominała nigdy.
"W wywiadach, których w swoim życiu udzieliła - a było ich kilkaset - nie mówi o swoim życiu przed wojną. Jej życiorys zawsze zaczyna się w Sielcach nad Oką. Nie mówi o rodzinie, o swoim wykształceniu, w kolejnych życiorysach podaje trzy różne imiona matki" - twierdzi Magdalena Raszewska, autorka książki "Ryszarda Hanin. Historia nieoczywista", dodając, że aktorka była mistrzynią w myleniu tropów.
Ryszarda Hanin: Wymazała ze swojego życiorysu całe dzieciństwo i młodość
Aktorka, która w 1991 roku dostała na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych nagrodę za pierwszoplanową kreację kobiecą (jury uhonorowało nią jej występ w filmie "Jeszcze tylko ten las"), przez całe życie ukrywała, że jest Żydówką.
Urodziła się - tak przynajmniej twierdziła, bo nie ma na potwierdzenie tej daty żadnych dokumentów - 30 sierpnia 1919 roku w bardzo zamożnej rodzinie posiadającej we Lwowie 16-pokojową kamienicę. Nazywała się Szarlota Hahn i wychowywała się w iście cieplarnianych warunkach. Rodzice - spolonizowani Żydzi - posyłali ją do prywatnych szkół, na lekcje tańca i śpiewu, a gdy postanowiła zostać aktorką, sfinansowali jej naukę w paryskim Studio Charles’a Dullina przy Théâtre de l’Atelier, a przy okazji studia na wydziale literatury francuskiej na Sorbonie.
W 1939 roku Ryszarda (nie wiadomo, kiedy zmieniła imię i nazwisko) przyjechała na wakacje do Polski. Miała wrócić do Paryża na początku września. Niestety, wybuch II wojny światowej zatrzymał ją we Lwowie. Zamiast wrócić na studia, wyszła za mąż za komunistycznego poetę Leona Pasternaka i razem z nim wyjechała z Ukrainy w głąb Związku Radzieckiego. Po paroletniej tułacze dotarła w końcu do Silec nad Oką i została członkinią Teatrzyku Żołnierskiego, który po wojnie - już jako Teatr Wojska Polskiego - przeniósł się z Lublina do Łodzi, gdzie w 1945 roku zdała eksternistyczny egzamin aktorski.
Ryszarda Hanin nikomu nie przyznała się, że studiowała aktorstwo w Paryżu. "Wolała uchodzić za aktorkę z przypadku" - twierdzi jej biografka Magdalena Raszewska.
W komunistycznej Polsce Ryszarda Hanin, która w czasie wojny straciła wszystkich bliskich, nie afiszowała się ze swoim pochodzeniem. Nikt nie miał pojęcia, że ma żydowskie korzenie, a jej rodzina była niezwykle majętna.
"Należała do tych, którym dwa totalitaryzmy "załatwiły" życie i nigdy nie chciała o tym opowiedzieć. Sama to życie starannie ukrywała" - napisała o niej w swej książce Raszewska.
Ryszarda Hanin: Nie miała szczęścia w miłości
Małżeństwo Ryszardy Hanin z Leonem Pasternakiem nie przetrwało próby czasu. Aktorka zakochała się bowiem w swym idolu z młodości - Janie Świderskim - którego spotkała tuż przed zakończeniem wojny w Lublinie. Świderski odwzajemnił jej uczucie...
"Oni kochali się jak szaleni. Był to słynny, poruszający cały teatr romans 1945 roku" - wspominał po latach ich kolega z teatru Andrzej Łapicki w jednej ze swoich książek.
Pikanterii całej sprawie dodawał fakt, że Jan Świderski był mężem Lidii Zamkow, czyli... najbliższej przyjaciółki Ryszardy. Hanin nie zdecydowała się rozbić małżeństwa Lidii ani zakończyć swojego - wtedy istniejącego już jednak tylko na papierze. Dopiero w 1956 roku rozwiodła się z Pasternakiem na jego prośbę. Pisarz wziął na siebie winę za rozpad ich związku, przyznając w sądzie, że lubi wypić i ma na sumieniu kilka skoków w bok. Wkrótce po rozwodzie poślubił Zofię Gutowską.
Ryszarda Hanin była jeszcze żoną Leona Pasternaka, gdy straciła głowę do jednego ze swoich studentów, młodszego od niej o ponad dziesięć lat Jana Matyjaszkiewicza. Jan był w niej zakochany do szaleństwa, błagał, by po rozwodzie z pisarzem została jego żoną, ale jej nie śpieszyło się do ponownego zamążpójścia. Przez piętnaście lat żyli w konkubinacie, a gdy Ryszarda wreszcie zdecydowała się na ślub z Janem, ten... zostawił ją dla aktorki Anny Borowiec.
Rozstanie z Matyjaszkiewiczem Ryszarda przypłaciła depresją. Nigdy już nie zaufała żadnemu mężczyźnie. Pod swój dach i do swojego życia wpuściła jeszcze tylko chłopca z domu dziecka, którego przysposobiła i nazywała "synem z wyboru".
Ryszarda Hanin: Była prawdziwa tylko wtedy, kiedy grała
Ostatnie lata życia Ryszarda Hanin przechorowała, ale nie wyobrażała sobie, by z powodu choroby zrezygnować z grania. Na scenie czuła się jak ryba w wodzie, kochała swoją publiczność.
"Kiedy grała, była prawdziwa. Poza sceną i planem filmowym przez lata budowała życiorys "równoległy" i nim posługiwała się na użytek publiczny. Ukrywała przed światem, kim jest, skąd pochodzi..." - napisał o niej Witold Filler.
31 grudnia 1993 roku Ryszarda Hanin przebywała w sanatorium w Świdrze, ale postanowiła przywitać Nowy Rok z przyjaciółmi i poprosiła o przepustkę, by pojechać na sylwestra do Otwocka. Zmarła nagle 1 stycznia 1994 roku tuż po powrocie do sanatorium. Miała 74 lata.
Ryszarda Hanin: Niezapomniane role
Nagrodzona w Gdyni kreacja w "Jeszcze tylko ten las" była jedną z ostatnich w życiu Ryszardy Hanin. W ciągu trwającej pół wieku kariery aktorka zagrała w 67 filmach, 65 sztukach teatralnych, 92 spektaklach telewizyjnych i 147 radiowych.
Do jej najsłynniejszych wcieleń należą m.in. Melania Kicała w "Grze" - jednej z części cyku "Najważniejszy dzień w życiu", Żarnecka w nominowanych do Oscara "Nocach i dniach", Smoliwąsowa w przejmującej "Balladzie o Januszku", Heimannowa w "Polskich drogach", Aniela Włodkowa w "Niespotykanie spokojnym człowieku" i doktor Jadwiga Yanda w "Seksmisji".
***
Zobacz także:
Ryszarda Hanin i Jan Świderski: O tym romansie mówiła cała Warszawa. Odbiła męża przyjaciółce
Agnieszka Chylińska opowiada o pierwszym małżeństwie. Dlaczego trwało tak krótko?
